پرتوشناسی یا رادیولوژی (radiology) و گاهی تصویربرداری تشخیصی نام یک رشته از تخصصهای پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیر طبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیر طبیعی بدن به کمک روشهای پیشرفته تصویری است.
رادیوگرافی برای نخستین بار در میدان جنگ برای تصویربرداری از بدن سربازان زخمی مورد استفاده قرار گرفت.
هشتم نوامبر، روز جهانی رادیولوژی است. در چنین روزی در سال ۱۸۹۵، ویلهلم کنراد رونتگن وجود اشعه اکس را کشف کرد. با مشاهده ساطع شدن نور از یک ورق فلورسنت (جسمی که بر اثر تابشی خاص، مانند اشعه اکس، از خود نور می‌دهد) که در نزدیکی یک لامپ اشعه کاتودی قرار گرفته بود، رونتگن برای اولین بار به وجود اشعه اکس پی برد. طی آزمایش‌های بعدی، او متوجه شد که اشیاء مختلف، اثر متفاوتی بر اشعه عبوری دارند. رونتگن با ثابت نگه‌داشتن دست همسرش در جلوی یک فیلم فلورسنت، اولین عکس رادیولوژی تاریخ را ثبت کرد.
اولین استفاده پزشکی از تصویر رادیولوژی
اولین استفاده پزشکی از تصویر رادیولوژی توسط دکتر جان هال-ادواردز در سال ۱۸۹۶ انجام شد که ثبت عکس یک سوزن فرورفته در دست یکی از همکارانش بود. به دلیل اینکه مضرات اشعه اکس در ابتدا شناخته‌شده نبود، بسیاری از پزشکانی که با این روش تصویربرداری سر و کار داشتند دچار مشکلاتی مانند ریزش مو، مصمومیت پرتوی و سرطان شدند. برای مثال دکتر هال-ادواردز در سال ۱۹۰۸ به دلیل «سرطان پوست ایجاد شده بر اثر اشعه اکس»، دست چپش را از دست داد. مقالات او باعث شفاف‌سازی و حرکت به سوی ایمنی وسایل عکس‌برداری برای پزشکان و بیماران شد. در یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۶، مشخص شد که رادیولوژیست‌ها در مقایسه با روان‌شناسان (که به هیچ وجه با دستگاه‌های پرتوزا سر و کار ندارند)، شانس برابری برای جان باختن به بیماری‌های ناشی از پرتوهای رادیواکتیو دارند.
نقش رادیولوژی در پزشکی ورزشی
امروزه انواع روشهای تصویربرداری، روشهای تشخیصی معمولی برای پزشکان هستند؛ برای مثال پزشکی ورزشی در سال‌های اخیر بسیار از روشهای مختلف تصویربرداری استفاده کرده‌است. امسال روز جهانی رادیولوژی به نقش رادیولوژی در پزشکی ورزشی اختصاص دارد. در ورزشهایی مانند فوتبال، که دویدن، پریدن، تکل زدن و شروع به و توقف سریع از حرکت به کرات اتفاق می‌افتد، کشیدگی عضلات پا بسیار شایع است. برای تشخیص این کشیدگی‌ها، علاوه بر معاینه از روشهای تصویربرداری مانند MRI و سونوگرافی استفاده می‌شود.
یکی دیگر از مصدومیت‌های شایع در فوتبال، شکستگی استخوان‌های پا است. تصویر اشعه اکس و CT-Scan، نه تنها برای ارزیابی شکستگی، بلکه برای اطلاع از روند درمان استفاده می‌شوند.
در باشگاه‌های حرفه‌ای ورزشی، ورزشکاران در صورت مصدومیت بلافاصله با دستگاه‌های قابل حمل اسکن شده و برای درمان به مراکز درمانی اعزام می‌شوند. هر چند روشهای تصویربرداری پزشکی برای تمام جامعه در دسترس است و افراد می‌توانند در صورت تشخیص پزشک از آن استفاده کنند.
خطرات رادیولوژی در بارداری
خطرات رادیولوژی برای بدن بر کسی پوشیده نیست اما این خطرات برای زنان باردار که حساسیت زیادی در مراقبت از جنین خود دارند جدی تر است. دوران بارداری یکی از حساس ترین دوران زندگی زنان است بنابراین آنها باید سعی کنند از انجام اعمالی که برای سلامتی خود و جنین خطرناک است اجتناب کنند. تصویر برداری رادیولوژی یکی از مواردی است که باید با مشورت پزشک انجام شود چون خطرات رادیولوژی برای جنین مضر است.
دیدگاه شما